Kantoorwerk in de huisartsenpraktijk of op een huisartsenpost bestaat voornamelijk uit beeldschermwerk al dan niet in combinatie met baliewerk. Uw medewerkers en met name uw doktersassistenten verrichten veel werk aan een beeldscherm, soms in combinatie met telefoneren. Uw medewerkers kunnen door het beeldschermwerk gezondheidsklachten krijgen. Dit kan leiden tot prestatieverlies en het maken van fouten, maar in een later stadium ook tot verzuim. Gezondheidsklachten door kantoorwerk worden vaak aangeduid met RSI (Repetitive Strain Injury: lichamelijk letsel door herhaalde overbelasting) of KANS (klachten arm, nek en schouder). Dit zijn verzameltermen voor pijnklachten in de nek, schouders, armen, polsen en handen door chronische overbelasting. RSI of KANS ontstaat niet alleen door een overbelasting in het werk. Klachten kunnen ook veroorzaakt worden door overbelasting in de vrije tijd.
Arborisico's
Kantoorwerk kan leiden tot verschillende soorten klachten, waarvan RSI (Repetitive Strain Injury) of tegenwoordig ook wel KANS (Klachten van de Arm, Nek en Schouders) de meest bekende is. RSI of KANS is een term die wordt gebruikt voor aandoeningen aan de nek, schouders, armen, polsen of handen. Deze aandoeningen kunnen ontstaan door werk aan een beeldscherm. Psychische spanningen (zie het thema Psycho Sociale Arbeidsbelasting) kunnen het ontstaan van RSI klachten versnellen of RSI klachten langer in stand houden.
1) Dynamische handelingen en statische werkhoudingen
Klachten aan de nek, schouders, armen, polsen of handen ontstaan als iemand elke dag langdurig dezelfde soort bewegingen uitvoert (repeterende bewegingen). Bij beeldschermwerkers is sprake van een combinatie van repeterende bewegingen (van de vingers) en een gebrek aan lichaamsbeweging. Zij houden hun bovenlichaam steeds in dezelfde, statische houding. Daardoor komen de nek en schouders nauwelijks in beweging. Deze combinatie van een statisch bovenlichaam met bewegende armen en handen vormt de specifieke risicofactor voor RSI-klachten. Met name het langdurig werken aan een beeldscherm zonder afwisseling vormt een extra risico.
2) Meubilair
Bij beeldschermwerk bepalen het meubilair en de plaats van de apparatuur de werkhouding van uw medewerker. De werkhouding bij beeldschermwerk is in het algemeen statisch: medewerkers werken meestal langdurig in één werkhouding. Met goed meubilair en een ergonomische inrichting wordt ervoor gezorgd dat het lichaam optimaal wordt ondersteund. Om klachten in de rug, nek, schouders, armen, polsen en handen te voorkomen moeten werktafel en kantoorstoel zijn aangepast aan de lichaamsmaten van de medewerker. Daarom hebben ergonomische stoelen en werktafels ruime versteltrajecten voor zithoogte, zitdiepte etc. Ook balies moeten zijn voorzien van instelmogelijkheden.
3) Gedrag
Behalve ergonomische meubilair is het werkgedrag van de medewerker belangrijk: de medewerker moet het meubilair goed instellen en goed gebruiken en het werk zo veel mogelijk onderbreken voor beweging of het afwisselen met andere werktaken.
4) Oogklachten door beeldschermwerk?
De laatste jaren is de kwaliteit van de beeldschermen sterk verbeterd. Wel is het belangrijk gebruik te maken van een goede oogcorrectie bijvoorbeeld door middel van een beeldschermbril. Dit is een andere bril dan een leesbril of een multifocale bril voor dagelijks gebruik: de glazen zijn namelijk zodanig geslepen dat de medewerker niet alleen teksten kan lezen op een afstand van 30-35 cm (zoals bij een normale leesbril), maar ook op een afstand van 50-60 cm, die gebruikelijk is voor beeldschermen. Raadpleeg uw werkgever en/of bedrijfsarts naar het protocol rondom oogonderzoek en beeldschermbrillen.
5) Zwangerschapsproblemen door beeldschermwerk?
Er is in bijna geen enkel onderzoek een verband aangetoond tussen beeldschermwerk en zwangerschapsproblemen.
Wettelijk kader
De Arbowet stelt eisen waaraan een gezonde en veilig werkomgeving moet voldoen. Deze eisen gelden ook voor de huisartsenpraktijk en huisartsenpost. In dit hoofdstuk is de Arbowetgeving opgenomen die relevant is voor beeldschermwerk. De Arbowet is een kaderwet, nadere uitwerking van deze wetgeving staan in het Arbobesluit en de Arboregeling. De eisen uit het Arbobesluit en de Arboregeling zijn meestal specifiek geformuleerd. De naam en de titel van het betreffende artikel van het Arbobesluit en de Arboregeling wordt hier kort weergegeven. In enkele steekwoorden wordt vervolgens per artikel de inhoud van het Arbobesluit en de Arboregeling weergegeven.
Op de website van de overheid zijn de volledige teksten van de arbowet, het arbobesluit en de arboregeling te vinden.
Arbowet
Artikel 8 Voorlichting en onderricht
Uw medewerkers moeten voldoende worden voorgelicht over:
- de risico’s van beeldschermwerk;
- de maatregelen die zijn genomen;
- wat zij zelf kunnen doen om gezonder te werken.
Artikel 11 Algemene verplichtingen van de werknemers
Uw medewerkers moeten hun hulpmiddelen goed gebruiken en meewerken aan de voorlichting over gezond werken.
Arbobesluit
Artikel 5.4 Ergonomische inrichting werkplekken
De werkplekken moeten ergonomisch zijn ingericht.
Artikel 5.7 Definities
Met de term ‘beeldschermwerkplek’ wordt de complete werkplek bedoeld: niet alleen de apparatuur, maar ook de software, het meubilair, de accessoires en de werkomgeving.
Artikel 5.8 Toepasselijkheid
De artikelen 5.7 t/m 5.12 zijn niet van toepassing op:
- draagbare computers die niet steeds op één werkplek worden gebruikt;
- rekenmachines, kassa’s etc.
Ook zijn deze artikelen niet van toepassing als uw medewerkers minder dan twee uur per dag beeldschermwerk verrichten.
Artikel 5.9 Risico-inventarisatie en -evaluatie
De RI&E die elke praktijk moet maken, moet specifiek aandacht geven aan de beeldschermwerkplekken.
Artikel 5.10 Dagindeling van de arbeid
Beeldschermwerk wordt ten minste na twee uur afgewisseld met ander werk of een pauze.
Artikel 5.11 Maatregelen met betrekking tot de bescherming van de ogen en het gezichtsvermogen van uw medewerkers.
Beeldschermwerkers moeten een oogonderzoek kunnen ondergaan:
- voordat ze met een beeldscherm beginnen te werken;
- periodiek;
- bij klachten.
Eventueel moet u een speciale beeldschermbril ter beschikking stellen.
Artikel 5.12 Voorschriften voor de inrichting van de beeldschermwerkplek
Voor kantoorwerkplekken gelden ook de artikelen 5.1, 5.2 en 5.3 van de Arboregeling.
Arboregeling
Artikel 5.1 Apparatuur en meubilair
De inrichting van de beeldschermwerkplek moet voldoen aan een groot aantal kwalitatieve eisen, onder meer met betrekking tot meubilair en apparatuur.
Artikel 5.2 Inrichting van de beeldschermwerkplek
De omgeving van de beeldschermwerkplek moet voldoen aan een groot aantal kwalitatieve eisen, onder meer met betrekking tot verlichting, spiegelingen, geluid, warmte en vochtigheidsgraad.
Artikel 5.3 Programmatuur
Voor software geldt een aantal algemene aanwijzingen met betrekking tot gebruiksvriendelijkheid, aanpasbaarheid en controlesystemen.
Beleidsvoering
In uw huisartsenpraktijk of huisartsenpost dient Arbobeleid ten aanzien van kantoorwerk gevoerd te worden. Elke werkgever is verplicht preventief beschermende maatregelen te treffen, een beleid op te stellen en medewerkers voor te lichten over de risico's van kantoorwerk waaraan ze worden blootgesteld. Om hier invulling aan te geven is een Risico-inventarisatie en evaluatie (RI&E) noodzakelijk.
In de risico-inventarisatie worden, naast alle andere arbeidsrisico's die voorkomen in de organisatie, ook alle thema’s geïnventariseerd en de mate van risico vastgesteld. Voor het uitvoeren van deze inventarisatie zijn verschillende methoden beschikbaar. De risico-inventarisatie kan onderdeel uitmaken van een algemene RI&E of periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek. Aan de hand van de resultaten kan besloten worden om een diepgaand onderzoek uit te voeren. Aan de hand van de geïnventariseerde risico’s worden oplossingen gekozen. Geschikte oplossingen zijn te vinden in deze Arbocatalogus.
In het plan van aanpak bij de RI&E wordt aangegeven welke oplossingen en wanneer de oplossingen ingevoerd worden. Gebruik de oplossingen vanuit deze website voor het opstellen van uw plan van aanpak.
Kijk onder het thema Branche RI&E voor meer informatie over de uitvoering van de RI&E in uw praktijk of op uw post.
Verder is het belangrijk aandacht te besteden aan:
- Een goed inkoopbeleid. Door bij de aanschaf van meubilair (kantoorstoelen/kantoortafels), maar ook bij de aanschaf van techniek (beeldschermen, muis toetsenbord) en hulpmiddelen als voetensteunen of documenthouders goed op te letten of deze wel aan de ergonomische eisen voldoen.
- Voorlichting en instructie aan uw medewerkers. Medewerkers die meer dan 2 uur per dag beeldschermwerk verrichten moeten voorlichting ontvangen over de gezondheidsaspecten van het beeldschermwerk en het goed instellen en gebruiken van de werkplekken. In deze catalogus vindt u hiervoor instructies. Instructies kunnen ook verzorgd worden via een arbodienst of een andere arboadviseur, maar ook via internet zijn er interactieve voorlichtingsmogelijkheden beschikbaar.
- Inzet preventiemedewerker. U moet een preventiemedewerker aanstellen en deze de opleiding tot preventiemedewerker laten volgen. Een preventiemedewerker (arboverantwoordelijke) in uw huisartsenpraktijk of huisartsenpost heeft kennis van de manier waarop een kantoorwerkplek goed ingesteld en goed gebruikt kan worden. De preventiemedewerker kan dan de collega’s voorlichting geven over het gezond werken met een beeldscherm, zonder dat u dit zelf hoeft te doen of dat u hiervoor de arbodienst hoeft in te schakelen.
- Deskundige ondersteuning. Wanneer er onduidelijkheden of beginnende gezondheidsklachten zijn ten aanzien van de werkomstandigheden bij beeldschermwerk kan de hulp van een deskundige ingeschakeld worden. Dit kan een fysiotherapeut zijn, een ergonoom of een arboadviseur. Ook een eigen preventiemedewerker met meer kennis van beeldschermgebonden risico’s kan hierin begeleiding bieden voor de medewerkers.